Terugblik: STCV en het Abdijmuseum Ten Duinen in Koksijde

Aan het einde van de zomervakantie eindigde ook een korte samenwerking tussen de Vlaamse Erfgoedbibliotheken en het Abdijmuseum Ten Duinen in Koksijde. Drie maanden lang trokken we een dag per week naar de kust om boeken gedrukt in Vlaanderen vóór 1801 op te nemen in STCV. Bibliografie van het handgedrukte boek. Door zulke samenwerkingen op te zetten wil de Vlaamse Erfgoedbibliotheken het vroege gedrukte Vlaamse erfgoed, dat verspreid is over vele tientallen Vlaamse erfgoedinstellingen, in kaart brengen en beter ontsluiten.

Oude drukken in de duinen

Medewerkers van de Vlaamse Erfgoedbibliotheken werken in een waaier aan Vlaamse collecties om belangrijk bibliothecair erfgoed op te nemen in gespecialiseerde databanken. Deze zomer streken onze catalografen neer in de West-Vlaamse zandgrond van Koksijde, aan de rand van de archeologische site van de voormalige cisterciënzerabdij Onze-Lieve-Vrouw Ten Duinen.

Het Abdijmuseum Ten Duinen bezit een kleine, maar bijzondere verzameling vroegmoderne boeken die in relatie staan tot de Duinenabdij. Zo’n 52 hiervan zijn gedrukt in Vlaanderen en kwamen daarom in aanmerking voor opname in STCV. Twaalf daarvan ontbraken nog volledig in onze bibliografische databank. Meer dan de helft van de boeken werd gedrukt in de zeventiende eeuw (26 edities), gevolgd door boeken afkomstig uit de achttiende eeuw (15 edities) en tot slot enkele zestiende-eeuwse drukken (3 edities).

Boeken over de wonderlijke abdij in Koksijde

De zestiende-eeuwse godsdienstoorlogen hielden lelijk huis in Koksijde: het enorme complex van de Duinenabdij werd verwoest, verlaten en uiteindelijk opgeslokt door het oprukkende duinzand. Toch bleef de herinnering aan de abdij levend in de vroegmoderne tijd. Dat zien we ook aan de verzameling oude drukken van het Abdijmuseum Ten Duinen.

Maar liefst een kwart van de collectie gaat over de abten of de abdij. Zes edities gaan zelfs uitsluitend over de zalige Idesbaldus (†1167), in de twaalfde eeuw abt van het klooster. In 1623 dachten de monniken namelijk dat ze diens goed bewaarde lichaam hadden teruggevonden en een resem drukwerken moest de verering van dit (katholieke) mirakel stimuleren.

Verder bevat de collectie nog religieus-historische naslagwerken (5 edities) en vroegmoderne wetboeken met betrekking tot Frans-Vlaanderen en de Westhoek (2 edities). Vermeldenswaardig is dat het museum een exemplaar bezit van Mathias de Lobels' befaamde ‘Kruydtboeck’ uit 1581.

Tot slot bevindt zich in de collectie van het museum een convoluut met gelegenheidsgeschriften, waaronder enkele redevoeringen bij de begrafenis van aartshertog Albrecht (1559-1621) in Brussel. Bijzonder zijn de eigendomskenmerken die de Duinenabdij aanbracht in dit exemplaar. Zo staat op de titelpagina ‘Bibliothecae Dunensis’ geschreven, vergezeld van een stempeltje in een kruisvorm, het zogenaamde ‘Duinenkruisje’ dat de abdij als ex-libris hanteerde.

Dankzij de samenwerking tussen de Vlaamse Erfgoedbliotheken en het Abdijmuseum is nu een belangrijk deel van de collectie oude drukken ontsloten en vindbaar in STCV. Dat vergroot de zichtbaarheid van de erfgoedcollectie en maakt het voor wie geïnteresseerd is in vroegmodern Vlaams drukwerk eenvoudig om deze werken te lokaliseren. De exemplaren kan je alvast hier vinden.

Meedoen?

De Vlaamse Erfgoedbibliotheken biedt collectiebeherende instellingen in Vlaanderen en Brussel de mogelijkheid om samen te werken rond STCV. Heeft jouw instelling instelling interesse om samen met ons de Vlaamse oude drukken in de collectie op te nemen in STCV? Neem dan contact op met projectleider Heleen Wyffels.

Wil je op de hoogte blijven van het STCV-project en updates ontvangen over onze diverse samenwerkingen? Volg ons dan op Twitter of Facebook.