Tentoonstelling 'Bijbel van Anjou - Napels 1340 - een koninklijk handschrift ontsluierd'

Folio uit de Bijbel van Anjou

In de KU Leuven Bibliotheken - Maurits Sabbebibliotheek van de Faculteit Godgeleerdheid wordt een grote verzameling handschriften bewaard, voornamelijk afkomstig uit het Grootseminarie van Mechelen. Pronkstuk van de collectie is een verluchte bijbel, bekend onder de naam Bible Angevine of Anjou-Bijbel. Het uitzonderlijk rijkelijk versierde handschrift is ontstaan in het begin van de veertiende eeuw aan het hof van Robert I van Anjou (1277-1343), koning van Napels. Het handschrift werd door de Vlaamse overheid erkend als topstuk.

Rond dit topstuk werd een project ontwikkeld met drie doelstellingen:

  • Onderzoek en conservatie van het handschrift
  • Digitalisering en digitale ontsluiting
  • Publiekswerking

Conservering en digitalisering van het handschrift

Ondanks de rijkdom is het handschrift bijna nooit aan het publiek getoond of onderzocht, omdat de conservatorische omstandigheden verre van ideaal zijn. Een aanvang werd genomen met een integrale digitale opname van de 338 folio’s in juni 2008.

De conservatietechnische problemen waren meervoudig. De begin twintigste-eeuwse boekband zat te strak en veroorzaakte destructieve plooien in het perkament. Zowel de picturale lagen als het bladgoud, zorgvuldig aangebracht op een licht bolle boluslaag, vertoonden aanzienlijke sporen van verlies en craquelures. Een behandeling was noodzakelijk om verdere verpulvering en verpoedering van de pigmenten en de inkt te voorkomen. Zoniet dreigden picturale elementen van miniaturen en randversieringen te verdwijnen telkens een folio wordt omgeslagen.

Door de verticale plooien was er slijtage op de zwarte ijzergallusinkt. Om de verdere deteriorering te voorkomen werden de geplooide zones gevlakt en minimaal gereinigd. Daarnaast werden testen uitgevoerd om de verdonkering (verbruining) veroorzaakt door de vroegere verlijming te verwijderen. Indien noodzakelijk moest de inkt lokaal worden geconsolideerd met ultrasone mist en een consolidatiemiddel.

Om de juiste diagnoses m.b.t. de problemen van de inkten, de gouden zilverfolies en de gebruikte pigmenten te kunnen stellen, waren analyses met micro XRF, micro Raman spectrometrie, SEM-EDX en micro FT-IC noodzakelijk.Ook kunsttechnische vragen (bijvoorbeeld de stratificatie van de picturale laag en de ondertekening) werden met fotografische en analytische technieken bestudeerd (IR reflectorgrafie, opnames met doorvallend licht). Die onderzoeken werden uitgevoerd in het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium.

Het project werd gecoördineerd door prof. dr. Jan Van der Stock van Illuminare, Studiecentrum voor Miniatuurkunst i.s.m. de Faculteit Godgeleerdheid (K.U.Leuven) en het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium. Het Fonds Inbev-Latour financiert de conservatiebehandeling. Het wetenschappelijk onderzoek en de conservatiebehandeling zijn gerealiseerd door dr. Lieve Watteeuw.

Tentoonstelling

Van 17 september t.e.m. 5 december 2010 is de Bijbel te bezichtigen in het Leuvense museum M in de tentoonstelling Bijbel van Anjou - Napels 1340 - een koninklijk handschrift ontsluierd. De tentoonstelling bevat meer dan honderd sublieme miniaturen die voor de allereerste keer, en meteen ook voor het laatst, aan het grote publiek getoond worden. De kostbare perkamenten folio’s van de Bijbel zijn voorzichtig losgemaakt. Na de tentoonstelling wordt het manuscript terug ingebonden en verdwijnt het opnieuw in de kluis van de KU Leuven Bibliotheken - Maurits Sabbebibliotheek. Vanaf dan is de Bijbel alleen nog online raadpleegbaar.

In de marge van deze tentoonstelling worden nog diverse andere activiteiten georganiseerd, zoals een website, een colloquium, een concertenreeks, een catalogus, en de publicatie van een kinderboek.

De Vlaamse Erfgoedbibliotheek ondersteunt de communicatie rond al deze initiatieven.

Details
Soort activiteit 
Initiatief
Looptijd 
07-2009 - 12-2010
Vlaamse Erfgoedbibliotheken
Beleidsperiode 
Rol 
Adviseur
  • Activiteit
  • |
  • 17-09-2010