Erfgoedorganisaties nomineren Belgische pers uit WOI voor UNESCO Memory of the World
Vierentwintig Vlaamse en federale erfgoedorganisaties werkten de afgelopen jaren samen om de grootste gespecialiseerde collectie van kranten uit de Eerste Wereldoorlog online te brengen. Samen dienen ze een aanvraag in om deze virtuele collectie van Belgische oorlogskranten én de papieren originelen op te nemen in het Memory of the World-register van de UNESCO. Ze willen hiermee het belang van de unieke collectie onderstrepen en haar internationaal nog beter op de kaart zetten.
Zeldzaam en kwetsbaar
Naar aanleiding van de herdenking 100 jaar Groote Oorlog zijn twee grote digitale collecties gerealiseerd van Belgisch persmateriaal uit de Eerste Wereldoorlog: The Belgian War Press en Nieuws van de Groote Oorlog. Ook binnen BelgicaPress is een reeks krantentitels uit deze periode gedigitaliseerd. Samen vormen ze The Belgian Press from the Great War, een virtuele collectie van het krantenbezit van achttien Vlaamse en federale geheugeninstellingen.
Het gaat om allerlei soorten pers: de gecensureerde dagbladpers en reguliere week- en maandbladen, de illegale pers, de loopgravenpers, de krijgsgevangenpers, de pers voor Belgen in het buitenland en een nieuwe generatie van kranten die wordt geboren aan het eind van de oorlog.
Deze kranten zijn veel zeldzamer dan je op het eerste gezicht zou denken. Van veel titels is maar één min of meer complete reeks bewaard in een erfgoedbibliotheek, een archief of een museum. Bij de illegale pers en de frontbaden is bijna elk overgeleverd exemplaar uniek. Bovendien is krantenpapier van honderd jaar oud erg kwetsbaar. Digitalisering is dus een must om deze informatie te bewaren voor de toekomst.
Belang als werelderfgoed
De perscollectie documenteert op unieke wijze de ervaring van ‘poor little Belgium’ dat wordt overrompeld in een internationaal conflict. De Eerste Wereldoorlog wordt bovendien internationaal sterk geassociseerd met de loopgravenoorlog in Vlaanderen en de bezetting van België.
In de kranten zijn de gevolgen van de invasie en de bezetting van België heel goed voelbaar. Er zijn weinig andere eigentijdse media die aan latere generaties zo goed duidelijk kunnen maken wat de impact van de Eerste Wereldoorlog was op België. Doordat de collectie heel breed is, is het mogelijk om de bezetting te begrijpen vanuit het perspectief van alle partijen ter plaatse en van alle sociale groepen.
De collectie laat ook zien hoe de maatschappelijke samenhang in België standhoudt nadat het land politiek ophoudt te bestaan. Tot eind 1918 is het vooral de pers die België symboliseert. Kranten vormen de band tussen bezet en onbezet België, tussen de loopgraven en het thuisfront, tussen de onderdrukte bevolking en Belgen in het buitenland.
Ook brengt de pers voortdurend de belangen van België en de behoeften van bevolking onder de aandacht in het buitenland. We lezen erin wat de impact van de Belgische ervaring is op de ontwikkeling van het internationaal (humanitair) recht.
Nominatie voor Memory of the World
Het Memory of the World-programma van de UNESCO is een internationaal initiatief om documentair erfgoed te beschermen tegen collectief geheugenverlies. Opname in het Memory of the World-register is een bevestiging van de waarde en het belang van documentaire collecties voor de mensheid.
Een consortium van zes erfgoedorganisaties dient de nominatie van de Belgische oorlogspers voor Memory of the World in. Een werkgroep van medewerkers van deze organisaties en enkele experten van de geheugeninstellingen schrijft het dossier.
Op 30 oktober ging een voorlopige versie van het nominatiedossier naar het Vlaamse Memory of the World-comité. Als het Vlaamse en het Belgische comité de nominatie steunen, vertrekt in maart 2016 de definitieve versie naar de UNESCO.
Geheugeninstellingen
The Belgian Press from the Great War bevat kranten uit de collecties van:
- Algemeen Rijksarchief, Brussel
- Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (Amsab-ISG), Gent
- Archief en museum voor het Vlaams leven te Brussel (AMVB), Brussel
- Archief- en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme vzw (ADVN), Antwerpen
- CEGESOMA Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse maatschappij, Brussel
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
- In Flanders Fields Museum, Ieper
- KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving, Leuven
- Koninklijke Bibliotheek van België, Brussel
- Koninklijk Legermuseum, Brussel
- Letterenhuis, Antwerpen
- Liberaal Archief, Gent
- Memorial Museum Passchendaele 1917, Zonnebeke
- Openbare Bibliotheek Kortrijk
- Provinciale Bibliotheek Limburg, Hasselt
- Provinciale Bibliotheek Tolhuis, Brugge
- Universiteitsbibliotheek Gent
- Universiteitsbibliotheek KU Leuven
Consortium van nominatoren
De collectie wordt genomineerd voor het Memory of the World-register door een consortium bestaande uit:
- het Vlaams Instituut voor Archivering (VIAA)
- het CEGESOMA Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij
- de Vlaamse Erfgoedbibliotheek
- de Koninklijke Bibliotheek van België
- FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed
- Packed - Expertisecentum Cultureel Erfgoed
De indieners waren de drijvende kracht achter de hierboven genoemde digitaliseringsprojecten. Enkele van hen staan bovendien in voor de duurzame bewaring en beschikbaarstelling van de gedigitaliseerde collectie.
Dossierwerkgroep
Een werkgroep van medewerkers van deze organisaties en enkele experten van de geheugeninstellingen schrijft samen aan het aanvraagdossier voor de opname in Memory of the World:
- Brecht Declercq (VIAA)
- Cynthia Buts (Vlaamse Erfgoedbibliotheek)
- David Coppoolse (Vlaamse Erfgoedbibliotheek)
- Dirk Luyten (CEGESOMA)
- Dominiek Dendooven (In Flanders Fields Museum)
- Eva Wuyts (Vlaamse Erfgoedbibliotheek)
- Frederic Lemmers (Koninklijke Bibliotheek)
- Hendrik Defoort (Universiteitsbibliotheek Gent)
- Marc D'hoore (Koninklijke Bibliotheek)
- Marc Jacobs (FARO)
- Rony Vissers (Packed)
